Sporo ludzi w Polsce ma, w świadomości, zupełnie błędny i głupi obraz Północy Europy. Wielu ma w świadomości, że na Północy mamy tylko Słowian i Germanów (łącznie z ich odmianą- Skandynawami). Jest to kompletna bzdura, bo oprócz tych grup ludności są jeszcze dwie, małe ludnościowo, ale zupełnie odmienne i ciekawe grupy, z odmienną kulturą i językami: Ludy Fińskie (szerzej- Urgo-Fińskie) oraz Ludy Bałtyckie. Jeśli chodzi o narody mające swoje państwo w Europie, to Ludami Fińskimi są tylko Finowie i Estończycy (tak, Estończycy, mimo, że czasem, z pewnych przyczyn, są nazywani "Bałtami", są etnicznie Ludami Fińskimi i z Bałtami nie mają nic wspólnego), mało jest tak bliskich sobie narodoów jak Finowie i Estończycy, to jak Czesi i Słowacy. Gdy użyjemy szerszej klasyfikacji, i pojęcia "Ugro-Finowie" to należy zaliczyć do nich (Ugro-Finów) też Węgrów, jednak pokrewieństwo i realna bliskość Węgrów z Finami/Estończykami, jest bardzo daleka. Dlatego dokładniejsze jest używanie pojęcia Ludy Fińskie, gdzie zaliczamy tylko Estończyków i Finów (i niektóre małe narody niemające swojego państwa), bo gdy używamy, pojęcia Ugro-Finowie to jest to pojęcie bardzo szerokie i należą tam też Węgrzy i ludy z dalekich zakątków Rosji.
Oprócz Skandynawów, Słowian i Ludów Fińskich (Ugro-Finów), na Półocy Europy, są jeszcze Bałtowie, jest to jedna z najmniejszych grup ludnościowych w Europie, bo do Bałtów należą, obecnie, jedynie Litwini i Łotysze. Jak widzimy, Polacy, jako Słowianie, mają wielu krewnych- Rosjan, Ukrainców, Czechów, Słowaków itd. Tak samo Germanowie to duża rodzina- Szwedzi, Niemcy, Anglicy, Norwegowie, Duńczycy, Islandczycy, Holendrzy itd. Natomiast krewnymi Litwinów są tylko Łotysze, a Łotyszy tylko Litwini, a krewnymi Finów są tylko Estończycy, a Estończyków tylko Finowie i bardzo daleko, krewnymi Ludów Fińskich są Węgrzy oraz kilka innych, małych ludów, które nie utworzyły swojego państwa.
Oto mapa przedstawiająca rozmieszczenie ludów w Europie Północnej:
Na tej anglojęzycznej mapie możemy odszukać położenie geograficzne Finlandii (na mapie po angielsku- Finland), Estonii (Estonia), Łotwy (Latvia) i Litwy (Lithuania), jak widzimy Finlandia jest z tych państw najbardziej wysunięta na wschód i na północ:
To podział Europy wg ONZ: Finlandia, Estonia, Łotwa i Litwa należą do Europy Północnej (zaznaczone na niebiesko). (Np. Polska należy do Europy Wschodniej, wg ONZ, zaznaczone na czerwono).
Oto najważniejsze informacje, jakie każdy powinien znać na temat Finlandii, Estonii, Łotwy i Litwy:
1. LUDY.
Ludy Fińskie (Ugro-Finowie): Finowie i Estończycy
Bałtowie: Łotysze i Litwini
2. RDZODZINA KULTUROWA.
W Europie są dwie rodziny kulturowe, zachodnio-europejska oraz wschodnio-europejska. Jest to niezwykle ważny podział, bo w ogromnym stopniu wpływa na mentalość narodów, którą odczuwamy nawet dzisiaj, to najczęściej odpowiada na pytanie- czemu np. Rosjanie są tacy, a Szwedzi zupełnie inni.
Potocznie jest tendencja do łącznia Zachodu z Niemcami i wszystkim co dalej na zachód, w rzeczywistości Zachód zaczyna się znacznie dalej w kierunku wschodnim.
Zachodnio-europejska kultura to tam gdzie język pisze się łacińskim alfabetem (czyli takim jak np. polski) i ludność, tradycyjnie, wyznaje katolicyzm lub protestantyzm. Wschodnio-europejska kultura to tam gdzie język zapisuje się, najczęsciej, cyrylicą, a ludność, tradycyjnie, wyznaje prawosławie.
A więc, Finlandia, Estonia, Łotwa i Litwa to kultura zachodnio-europejska, zresztą tak jak Polska. Języki tych narodów pisze się łacińskim alfabetem (czyli takim jak np. polski). Finowie, Estończycy i Łotysze to protestanci w większości, a Litwini to katolicy, język fiński, estoński, łotewski i litewski oczywiście zapisuje się alfabetem łacińskim (czyli takim jak polski, z odpowiednimi znakami diaktrycznymi). Oto mapa, kraje zachodnio-europejskiej kultury zaznaczone na czerwono, a kraje wschodnio-europejskiej kultury- na szaro.
Finlandia, Estonia, Łotwa i Litwa to Zachód. A kto z tych krajów jest najbardiej zachodni kulturowo? Biorąc pod uwagę całą historię tych państw, można swierdzić, że Finlandia, Estonia oraz Łotwa są bardziej zachodnie kulturowo od Polski, natomiast Litwa to poziom Polski.
3. HISTORIA.
Historia tych państw wiązała się z obcym panowaniem i jednocześnie z silnymi wpływami obcej kultury na te narody od początków średniowiecza, a nawet wczęsniej. Te państwa praktycznie zawsze były pod obcym panowaniem, a jako samodzielne powstały dopiero w 1918r. (tylko Litwa, istniała, jako niepodległe państwo wcześniej, ale w zupełnie innej formie i ma bardzo niewiele wspólnego z obecną Litwą, przedewszystkim etnicznie, obecni Litwini są Bałtami, a określenie "Litwin" np. w 17 wieku czy wcześniej dotyczyło raczej Słowian, a nie Bałtów, za to pierwotnie dotyczyło ono Bałtów- przodków, właśnie, obecnych Litwinów).
Historia Finlandii związana jest ze Szwecją i Rosją, historia Estonii z Niemcami, Danią, Szwecją i Rosją, historia Łotwy z Niemcami, Szwecją i Rosją, a historia Litwy z Polską i Rosją i z Niemcami.
Najsilniejsze wpływy obce w historii tych krajów:
Finlandia- wpływy szwedzkie. Najdłużej Finlandia należała do Szwecji (aczkolwiek Finlandia należała też 110 lat do Rosji, jednak panowanie szwedzkie było najdłuższe)
Estonia i Łotwa- wpływy niemieckie i szwedzkie, najdłużej Estonia i Łotwa należały do róznych niemiecko-języcznych państw, a także do Szwecji (Estonia i Łotwa, podobnie jak Finlandia, także pewien czas należały do Rosji, a także do Danii, jednak zdecydowanie najdłuższe było tam panowanie niemieckie- jako różne formy Państw Zakonnych i innych niemiecko-języcznych państw, było tam też długie, szczególnie w Estonii, panowanie szwedzkie.)
Litwa- wpływy polskie. Litwa (i podbite przez nią ziemie) była połączona z Polską w Unii (jednakże Litwa miała też panowanie niemieckie i rosyjskie).
Mapa Łotwy i Estonii z 16 wieku, jak widzimy, wszystkie miasta miały niemieckie nazwy, panowanie niemieckie na terenie Łotwy i Estonii trwało od wczesnego średniowiecza przez setki lat, realnie właściwie do początków XX wieku, stąd dzisiejsi Łotysze i Estończycy są bliscy kulturze niemieckiej:
Przed II Wojną Światową Polska graniczyła z aż z dwoma z tych czterech państw, z Litwą i z Łotwą, byli to północni sąsiedzi Polski. Zauważmy fakt, że przed wojną to Polska była wschodnim sąsiadem Litwy!:
4. JĘZYKI.
Język fiński i estoński to języki fińskiej grupy językowej (szerzej- języki ugro-fińskie), a język łotewski i litewski to zupełnie inna grupa językowa, to języki bałtyckie i do tej grupy należą, obecnie, tylko i wyłącznie te dwa języki. Jakie są różnice między fińskim, a estońskim? Estoński jest twardszy, Np. po fińsku zatoka to Lahti, po estońsku- Laht, po fińsku noc to iltta, po estońsku ööd (czyt. yyd). Estoński, ze względu na długie niemieckie panowanie, ma też silne wpływy niemieckie, jakich fiński nie ma, Wpływy niemieckie, widać w estońskim nawet w podstawowych słowach jak np. TAK to JAH (czyt. JA), czy POLICJA to POLITSEI (od niemieckiego POLIZEI). Język łotewski również ma silne wpływy niemieckie np. TAK to po łotewsku JA czy I to UN od niemieckiego UND, w fińskim najsilniejsze wpływy są szwedzkie, a w litewskim- polskie.
Warto zauważyć, że łotewski i litewski to chyba jedyne, niegermańskie, języki Europy gdzie słowo TAK znaczy JA (lub pochodne od tego). Wynika to z setek lat niemieckiego i szwedzkiego panowania tam. W Fińskim, w prawdzie też to występuje (szwedzkie JO), ale formą drugą, uznawaną za pierwotną jest KYLLA, natomiast w estońskim i łotewskim tylko JA.
języki fińskie: fiński i estoński
języki bałtyckie: litewski i łotewski
Przykładowe zwroty:
FIŃSKI
Kyllä: tak
Ei: nie
Terve: cześć
Hyvää iltaa: Dobry wieczór
Suomi: Finlandia
ESTOŃSKI:
Jah (czytane- Ja) : tak
Ei : nie
Tere: cześć
Kuidas käsi käib? : Jak się masz?
Kas te räägite inglise keelt? : Czy mówisz po angielsku?
Head ööd : Dobranoc.
Eesti : Estonia
Eesti Vabariik : Republika Estonii
Politsei : Policja
ŁOTEWSKI:
Jā : tak
Ne : nie
Sveiks : cześć
Vai jūs runājat angliski? : Czy mówisz po angielsku?
Latvija: Łotwa
LITEWSKI:
Taip : tak
Ne : nie
Laba diena : dzień dobry
Esu lenkas. (lenkė) : Jestem Polakiem. (Polką)
Ar kalbate angliškai? : Mówi Pan/Pani po angielsku?
Lietuva: Litwa
Estońska policja w stolicy Estonii- Tallinie:
Wjazd na Litwę, napis w języku litewski "Lietuvos Respublika" znaczy "Republika Litewska":
Napis "Eesti Vabariik" czyli po estońsku "Republika Estonii", przy jakimś leśnym wjeździe do Estonii:
Oto jak brzmi język estoński (linki You Tube) :
Kolęda "Cicha Noc" czyli "Püha öö" w języku estońskim z napisami: http://www.youtube.com/watch?v=IB3V9Px96n4
Życzenia po estońsku (You Tube): http://www.youtube.com/watch?v=SPjQwkKETro
5. Wyznania:
Litwini są katolikami, tak jak Polacy, niewielka część Łotyszy to także katolicy, natomiast większość Łotyszy, Estończycy a także Finowie to protestanci (luteranie)
6. Przynależność polityczna:
Litwa, Łotwa i Estonia są w Unii Europejskiej i w NATO, a Finlandia jest tylko w Unii Europejskiej, nie jest w NATO. Pomiędzy Polską, a tymi krajami, obowiązuje ruch bez kontroli granicznych, ze względu na strefę Schengen można przejechać bez zatrzymywania się na granicy.
7. Gospodarka.
Finlandia, z racji tego, że nie miała komunizmu, jest krajem wysoko rozwiniętym. Naotmiast Litwa, Łotwa i Estonia jeszcze niedawno miały PKB/osobę wyższe niż Polska i były bogatsze od Polski. Obecnie (tj. na środek roku 2011), ze względu na kryzys, tylko Estonia jest wciąż krajem bogatszym od Polski, a Litwa i Łotwa mają PKB/osobę nieco niższe od Polski, ale są to kraje dość nowoczesne i dość na wysokim poziomie rozwouju.
Estonia jest krajem, który zdecydowanie idzie drogą skandynawską i stosuje najnowocześniejsze rozwiązania, jakie w Polsce dopiero będą wchodzić. Estonia jest krajem o bardzo niskiej korupcji (jednej z najniższych w Europie) i bardzo rozwiniętej sieci informatycznej, właściwie każdy ma internet, a niedługo każdy Estończyk będzie miał darmowy internet zapewniony przez Państwo.
8. Mniejszości narodowe.
Największą mniejszością narodową Finlandii są Szwedzi, stanowią tam ok 5% ludności, największą mniejszością na Litwie są Polacy stanowiący tam ok. 10%. Są to naturalne mniejszości narodowe, wynikłe z historii Finlandii i Litwy. W przypadku Łotwy i Estonii sytuacja wygląda zupełnie inaczej. Rdzenną i naturalną, wynikającą z historii, największą mniejszością narodową Łotwy i Estonii są Niemcy i Szwedzi. Jednakże obecnie największe, mniejszości narodowe są inne i pojawiły się tam w sposób sztuczny, w czasie okupacji sowieckiej i stanowią problem dla tych krajów.
Po II wojnie światowej rozpoczęła się sowiecka okupacja Litwy, Łotwy i Estonii, mimo zaciekłego i zbrojnego oporu tych krajów, Finlandii, cudem udało się uniknąć włączenia do ZSRR. W związku z polityką ZSRR i okupacją sowiecką, przesiedlono w tym czasie, na teren Łotwy i Estoni (i w mniejszym stopniu Litwy), ogromne ilości Rosjan, Ukrainców i innych rosyjskojęzycznych. Zamieszkali oni głównie w domach po uciekających Niemcach oraz Łotyszach, Estończykach i Litwinach wywiezionych na Syberię, zdarzało się, że tymi samymi pociągami przywożono Rosjan, którymi wywożono rdzenne narody. Dziś na Łotwie, aż około 35% ludności, to ludzie przesiedleni tam w czasie ZSRR- głównie Rosjanie, w Estonii jest to 25%, a na Litwie znacznie mniej, mniej niż 10%. Stanowią oni duży problem dla tych krajów, Rosjanie ci są bardzo nielubiani przez Litwinów, Łotyszy i Estończyków. Po zakończeniu okupacji sowieckiej w 1991r. rządy Łotwy, Litwy i Estonii podjęły tą samą decyzję- obywatelstwo przyznano tylko tym, którzy lub których przodkowie urodzili się przed 1940r. w tych krajach, czyli gdy istniały te kraje. Natomiast wszyscy przesiedleni w czasach pobytu tych krajów w ZSRR (czyli w czsach okupacji sowieckiej), oraz ich potomkowie, nawet urodzeni już w tych krajach, nie otrzymali obywatelstwa, muszą się o nie ubiegać jak obcokrajowcy, którzy przyjechali wczoraj. Wymaga to zdania egzaminu z języka. Język łotewski, litewski, a szczególnie estoński jest bardzo ciężki do nauczenia się dla Słowian, więc wielu Rosjan nie zdaje tego egzaminu. Jednakże sporo Rosjan otrzymało obywatelstwo tych państw. Pamiętajmy! Z uwagi na orgomną mniejszość rosyjską, jeżeli poznany czy zobaczymy w TV kogoś z Litwy, Łotwy i Estonii to wcale nie znaczy, że musi być to Litwin, Łotysz czy Estończyk, równie dobrze może być to rosyjsko-języczny, przesiedlony tam w czasie ZSRR! Np. są takie zespoły sportowe z Łotwy czy Estonii gdzie 100% zawodników i działaczy to Rosjanie, połowa estońskiej drużyny piłkarskiej to Rosjanie. Rosjan łatwo poznamy po ruskich imionach i nazwiskach. Prawdziwi Estończycy mają imiona i nazwiska podobne do fińskich, a także niemieckie i szwedzkie, Łotysze mają nazwiska bałtyckie oraz niemieckie i szwedzkie, a Litwini mają także nazwiska bałtyckie. Jednakże należy pamiętać, że w łotewskim i litewskim panuje zasada dodawawania "s" lub "as" do wszystkich nazwisk np. Billas Clintonas zamiast Bill Clinton, więc często tamtejsi Rosjanie, np. piłkarze, mają też dodane "s". Rosyjska, posowiecka, mniejszość żyje w dużej separacji w tych krajach, rządy są w rękach rdzennych narodów i państwa te robią wszystko co w ich mocy by Rosjanie opuścili dobrowolnie te kraje. Małżeństwa mieszane w Estonii, między Rosjanami, a Estończykami, mimo tak dużej liczby Rosjan, utrzymują się na poziomie około pół procenta.
9. Związki kulturowe.
Kultura Łotwy i Estonii od wieków związana była z Niemcami, i w mniejszym stopniu ze Szwecją. Kultura Finlandii związana była ze Szwecją, a Litwy z Polską.
Oto wpis z pamiętnika jednego z polskich studentów z Estonii, studjującego, już w czasie panowania rosyjskiego w tym kraju, mimo to, miasto miało wciąż niemiecki charakter. Jeden z polskich studentów, Bronisław Limanowski, w swych Pamiętnikach 1835-1870 pisze, że ówczesne Tartu (miasto w południowej Estonii) miało: „charakter zupełnie niemieckiego miasta. Język niemiecki panował wszędzie: w urzędach, na katedrach uniwersyteckich, w sklepach, na ulicy. Właściwe miasto było z prawej strony Embachu. Miało ono piękny staroniemiecki wygląd, zwłaszcza główna ulica Ritterstrasse (Rycerska) przedstawiała się wspaniale. Lecz największą ozdobą było wzgórze piętrzące się nad miastem i porosłe bujnym lasem, tak zwane Domberg, od dawnej katedry katolickiej, w której ongiś kazał Piotr Skarga.”
10. Znani Ludzie.
FINLANDIA:
Urho Kaleva Kekkonen- były prezydent Finlandii:
Janne Ahonen- skoczek narciarski:
ESTONIA:
Mart Laar- były premier:
Johan Laidoner- słynny estoński generał, pierwszy człowiek, który pokonał Sowietów (w czasie wojny estońsko-bolszewickiej):
Gerd Kanter- estoński dyskobol, rywal Polaków na olimpiadzie:
Jürgen Zopp- estoński tenisista, obecnie nr 1 w Estonii:
Erkki Nool- słynny estoński lekkoatleta:
ŁOTWA:
Valdis Zatlers- były prezydent Łotwy:
Juris Kronbergs- łotewski pisarz:
LITWA:
Valdas Adamkus- były prezydent Litwy:
Algirdas Brazauskas- były premier Litwy:
11. PRZYKŁADOWE ZDJĘCIA Z FINLANDII, ESTONII, ŁOTWY I LITWY (z ok. 2006 r.):
Kraje te posiadają piękne miejsca, szczególnie warte, odwiedzenia, są moim zdaniem stolica Estonii- Tallin i stolica Łotwy- Ryga, zachowała się tam architektura w stylu staroniemieckim i skandynawskim. Np. Ryga to przykład typowego Jugendstils (Niemieckiej Secesji). Łotwa i Estonia to państwa bardzo czyste i panuje tam duży porządek, w stolicach tych państw jest znacznie czyściej niż np. w Warszawie. Ryga to jedno z najczystszych stolic Europy, jak wynika z rankingu. Finlandia też jest ładna, ale nie zrobiła na mnie dużego wrażenia jeśli chodzi o zabytki i miasta, ale przyroda fińska jest piękna.
Tallin w Estonii jest ZALEWANY przez Finów, Finowie żartobliwie nazywają Tallin- Tallsinki, bo wielu jest tam częściej niż w Helsinkach. Finowie kupują tam głównie alkohol i bawią się w Tallińskich kulbach. Szwedzi, Niemcy i Anglicy także bardzo często odwierdzają Tallin. Łotwa i Estonia cieszą się bardzo dużą popularnością w krajach Europy Północnej i Zachodniej. Ostatnio to popularne miejsca weekendowych wypadów Brytyjczyków.
FINLANDIA:
ESTONIA:
ŁOTWA:
LITWA:
