Pierwsze dość pewne wiadomości o Grudziądzu spotykamy w X wieku, kiedy to Mieczysław I, przyjąwszy chrześcijaństwo, wyruszył na Pomorze, zabierając ze sobą kapłanów dla nawrócenia żyjących jeszcze w pogaństwie Prusów, W roku 995 Bolesław Chrobry przekroczył Noteć i Drwęcę, dotarł do Grudziądza i tu w pobliżu, w Słupie, wbijając w Osę słupy na znak, że ziemie te należą do Polski, Chrobry też uczynił Grudziądz grodem obronnym, strażnicą nad południowym Pomorzem oraz bazą operacyjną do wypraw na wschód i północ. Św, Wojciech jadąc z misją do Prus, zatrzymał się w Grudziądzu, by tu znaleźć człowieka władającego językiem Prusów. Tu leż odprawił Mszę św. Kiedy poniósł śmierć męczeńską, a ciało jego wieziono do Gniezna, zatrzymano się również w Grudziądzu, Administracyjnie należał Grudziądz do województwa Mazowieckiego, to też Leszek Biały, oddając młodszemu bratu Konradowi Mazowsze, oddał w roku 1207 również Grudziądz. Konrad, pragnąc zabezpieczyć swe dziedzictwo przed ciągłymi najazdami, uprosił zakon Cystersów z Lęku a, by misjami nawracali Prusów, Najgorliwszym z nich był Christian, późniejszy biskup w Grudziądzu, Od niego też wywodzi się herb miasta Grudziądza.

Po 13-letniej wojnie z Prusami Polska zdobyła ujście Wisły i brzeg Bałtyku i tym samym zapoczątkowała się złota era dla całego kraju, Grudziądz, leżąc na głównym trakcie handlowym, był jednym z głównych miast portowych. Tu odbywały się wszelkie przeładunki idących ku morzu towarów i zbóż. Stare spichlerze, dobrze zachowane na stokach wiślanych, to świadkowie wielkiej przeszłości handlowej miasta. I po dziś dzień Grudziądz nie przestał być wielkim ośrodkiem gospodarczo - przemysłowym Pomorza, Tu osiadł wielki przemysł jak fabryki Herzfeld i Victorius, „Unia", Przemysł Gumowy, Zakłady Ceramiczne itd. Dla wykorzystania możliwości żeglugowych wybudowano bocznicę kolejową, bulwar nabrzeżny, a w projekcie jest budowa portu nad Wisłą. Nie tylko jednak w kierunku przemysłowym kroczył Grudziądz, ale również ma ambicje być jednym z najpiękniejszych miast i dlatego też zakładane są liczne a piękne parki, ogrody, zieleńce i skwery.

Góra Zamkowa.

W roku 1250 Grudziądz odstąpiono Krzyżakom, którzy w roku 1299 zbudowali na Klimku Zamek obronny, część tego 10 lipca 1388 runęła podczas powodzi do Wisły; resztki Zamku, a szczególnie wieża i część muru obwodowego przetrwały do dziś, Z góry Zamkowej roztacza się piękny widok na niziny.

Stare Spichlerze.

Pomiędzy młynem Romanowskiego, który niegdyś był młynem zamkowym a wejściem do Ratusza, ciągnie się szereg spichlerzy, zastępujących dawniej mury obronne. Wysokie do 20 metrów i więcej przedstawiają od strony Wisły imponujący widok i nikomu z pewnością w czasach średniowiecznych na myśl nie przyszło, spróbować z tej strony zdobycia miasta. Spichlerze te mają luki okrągłe i czworoboczne; ściany po części wzmocniono wmurowanymi kamieniami,

Ratusz

W roku 1895 odkupiło miasto od fiskusa (dawniejsze Kolegium Jezuickie) bez kościoła, urządzając tu Ratusz, który znajduje się tam do dziś. Gmach Kolegium rozpoczęto budować w 1647 roku, ukończono wieżę i partię zachodnią w 1690. Znajdziemy tu portal zdobiony 'kolumnami o korynckich głowicach, nad którymi widnieje herb miasta. Nad oknami znajdziemy obramowanie o tukach na przemian półkolistych i siodłowatych. W polach pomiędzy oknami są pilastry, wewnątrz Ratusza dawne kolegium przypomina sklepienia oraz niektóre ozdoby barokowe, szczególnie ciekawy jest dawny refektarz, służący obecnie za salkę obrad.

4, Kościół Famy.

Obok Magistratu z wejściem głównym od głównego rynku jest kościół św. Mikołaja. Zbudowano go około r. 1300 w stylu gotyckim, Najstarszą częścią jest prezbiterium, znajduje się ono na stronie wschodniej, tworząc niezwykły wielobok. Na zachodniej stronie przy wieży są godne uwagi: portal i baszta z wieżyczkami, służące za wejście na chór. W zachodniej części znajdziemy wieżę kościoła i elementy pochodzące z dawniejszej kaplicy Zamku Krzyżackiego. Na stronie południowej jest kruchta z 1632 roku w stylu barokowym, z bogato zdobionym portalem. Była to pierwotnie kaplica ufundowana przez Jana Działyńskiego, starostę, którego żona była inicjatorką Klasztoru Benedyktynek. Długość kościoła 41 m, szerokość 21 m, wysokość 16 m. Wnętrze kościoła z ośmiokątnymi filarami przedzielane jest na trzy nawy. Między filarami zarzucone są stylowe ostre luki, sklepienia bogato żebrowane i zdobione gwiazdkami, szczególnie w prezbiterium, ołtarze kościoła barokowe. Bardzo piękny z kolumnami ażurowymi jest ołtarz Matki Boskiej w lewej nawie. W głównym ołtarzu obraz patrona kościoła św. Mikołaja na tle Grudziądza z końca XIX wieku. Na lewej ścianie jest nagrobek z brunatnego i czarnego marmuru z popiersiem Jakuba Szczepańskiego z 1630 r, Na ambonie są medaliony z początku XVIII wieku z pozłacaną sztukaturą roślinnych ornamentów w stylu japońskim, wykonane przez Jezuitów. Na zewnętrznej północnej ścianie znajduje się nagrobek renesansowy w płaskorzeźbie, przedstawiający rycerza w zbroi z buławą w ręku, pod tym herb Dąbrowa: podkowa z trzema gwiazdami; jest to herb używany przez Kosików i być może, że zabytek ten pochodzi z kaplicy, którą tu w XV wieku mieli Kosikowie. W prezbiterium wisi obraz Matki Boskiej i św, Anny, otoczonych aniołami, z których jeden ofiaruje owoce i kwiaty; obraz malowany zapewne przez toruńczyka Bartłomieja Strobila w XVIII wieku.